Orhan Naci AK
Orhan Naci AK 1937 yılında Rize Merkez ilçeye bağlı Pazarköy köyünde doğdum. Babam Mustafa, Annem Meryem. Üç kız, üç erkek altı kardeşiz. Eşim Nevim, iki oğlan bir kız çocuk sahibiyim. O zamanın bir geleneği olarak nüfusa iki yıl geç kaydolmuşum. Yani resmen 1939 doğumluyum ama gerçekte 1937 yılında doğmuşum. . Çocukluğumda 1940 lı yılların bütün sıkıntılarını yaşamış biriyim. Bir yanda ikinci cihan savaşı, bir yanda kurallık nedeniyle yaşanan kıtlık, yokluk ve zorluklar. Rize, o dönemin bütün bu zorluklarını ve ağırlığını yaşamıştı. Babam ikinci defa askere gitmiş, kuraklık nedeniyle tarla mahsulleri yiyeceğimizi temin edecek seviyede olmamış, çarşı ve pazarda da ekmeklik mısır ve diğer yiyecekler satılmaz olmuştu. Herkes gibi biz de olanla yetinmek zorundaydık.
Ekmeğimizi temin edecek kadar mısır tarlamız, yağımızı temin eden ineklerimiz, tuzumuzu ve bezimizi satın alabileceğimiz fındığımız vardı ama, kuraklık yüzünden bunlar yeterli olamadı.
Çocukluğumun ilk yıllarında mahalle camisine giderek namaz sureleriniezberledim ve Kur’an’ı yüzünden okumayı öğrendim.
İlkokula üç km uzaklıkta olan Güneysu ilkokulunda başladım. Mahalle arkadaşlarımla birlikte patika yolları kullanarak kar kış, yağmur çamur demedenokula gidip geldik. Okul hayatımızın ilk yıllarında çarık giyiyorduk, daha sonra lastik ayakkabılar çıktı. Nahiye merkezinde olan okulumuzun iki dershanesi ve bir öğretmeni vardı. O bir öğretmen iki dershanede yüzden fazla öğrenciye öğretmenlik yapıyordu. Beşinci sınıfa gelince okula yeni bir öğretmen atandı.
Bu yoksulluk yıllarını niye anlattım bilmiyorum. Her halde insanın geleceğini etkileyen unsurlar taşıdığı için olacak.
1951 yılında Güneysu İlkokulu’ndan mezun olduktan sonra bir yıl kadar mahalle camisinde medrese tahsili gördüm, sarf nahiv okudum.
1952 yılında İstanbul İmam Hatip okuluna kaydoldum. Okula kaydolduğumda okulun sadece birinci ve ikinci sınıfları vardı. O zamanlar okulun öğretmenleri, Osmanlı döneminden kalma ilim ehli kişiler, gerek dini ve gerekse ilmi çevrelerce tanınmış şahsiyetlerdi. Babam gemi adamı olarak posta gemilerinde çalışıyor ve sık sık İstanbul’a geliyordu. Ben birkaç sene bazen kirada ve bazen yurtta kalarak öğrenime devam ettim. Daha sonra ailece İstanbul’a taşındık, Kasımpaşa semtine yerleştik. Daha sonra da Bakırköy’e taşındık. Fakat Rize ile dolaysıyla köyümüzle bağımızı hiç koparmadık. Tatillerde köyümüze geliyor tatil sonu İstanbul’a dönüyorduk.
Babam İmam olmamı istiyordu. İmam Hatip Lisesinden 1959 yılında mezun olduğumda imam olmaya mani iki özelliğim vardı. Birincisi Kur’an tilavetinde çok zayıftım, sesim ve kulağım tilavet sanatının özelliklerini yerine getirebilecek kapasitede değildi. İkinci olarak Rize’nin köylü şivesini düzeltememiştim. Hitabette ve konuşma sanatında gerilerde kalmıştım. Bu yüzden imamlık mesleğini yerine getiremeyeceğimi anladım ve başka bir meslek edinmeye karar verdim. O yıllarda meslek lisesi mezunları üniversiteye giremiyordu. Bazı arkadaşlarımla birlikte dışardan lise bitirme sınavlarına girerek bir yıl sonra Eyüp lisesinden mezun oldum ve 1960 yılının son baharında kendimi İstanbul Edebiyat Fakültesinde buldum.
1964 son baharında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünden mezun olduktan sonra 1964-1965 öğretim yılında Çorlu Lisesinde öğretmenliğe başladım. 1965 yılında evlendim. Eşim Nevin Hanımdan Mustafa Tuna, Suna ve Tuğrul adlarında üç çocuğum oldu. 1968 yılında askere gittim. Tuzla Yedek Subay Okulunu bitirdikten sonra Edirne’nin Meriç ilçesinde askerliğimi tamamladım.Güzel bir ortam ve zevkli günlerdi.
Askerlikten sonra Edirne lisesinde öğretmenliğe başladımsa da bu görev uzun sürmedi. 1970 yılında annem ve babam Rize’ye dönünce bizi yanlarına istediler. Biz de 1972 yılında temelli olarak Rize’ye taşındık. Onlar köylü olarak bizler ise bazen köylü bazen şehirli olarak bir müddet böyle yaşadık.
Rize’ye taşındığımda Rize’de benden başka felsefe öğretmenliği yoktu. Rize’deki öğretmenliğim ve memuriyetim özetle şöyle oldu: Sırasıyla Rize Lisesinde, Rize Öğretmen Lisesinde Felsefe öğretmenliği ve Rize Eğitim Enstitüsünde Müdür Baş yardımcılığı görevinde bulundum. Rize Eğitim Enstitüsünde Ölçme Değerlendirme ve Eğitim Psikolojisi derslerine girdim. O zamanlar Rize Eğitim Enstitüsü sağ sol kavgalarının en sert bir şekilde tezahür ettiği bir yerdi. Ölümlerin ve yaralanmaların olduğu bir ortamdı. 1978 yılında bu savaşın en sert bir şekilde tezahür ettiği Rize Öğretmen Lisesi ve Rize Eğitim Enstitüsünden ayrılıp sakin bir limana, Rize İmam Hatip Lisesine geldim.
Bir felsefe öğretmeni olarak İmam hatip Lisesi öğrencilerine karşı tutumum şöyle olmuştur:
Din alanında Allah’ın yasakları, emirleri ve öğütleri vardır. Bunlara boyun eğer, iman eder ve bunların doğruluğundan asla şüphe etmeyiz. Bunlar yüce bir makamdan vahy ile bizlere bildirilmiştir. Bunun dışında kalan konularda ise merak ve şüpheyi doğru bilgi kadar önemsiyorum. Merak ve şüphe olmasa bilgide, teknolojide, icatta, üretimde ilerleme olmaz.
1979 yılı sonunda Rize Milli Eğitim Müdür Yardımcılığı ve Halk Eğitim Başkanlığı görevine atandım. 20 yıl devam eden bu görev süresi içinde 1983 yılından başlayarak sekiz yıl Rize Kızılay Şubesi Başkanlığı, 1984 yılından başlayarak bir yıl süre ile Rize Milli Eğitim Müdürlüğü, 1994 yılında başlayarak 8 yıl süre ile Rize İlahiyat Fakültesinde Mantık Dersleri Hocalığı yaptım. Bu arada vilayetçe yayınlanan bazı kitapların hazırlanmasında ve yazılmasına katkıda bulundum.
Halk Eğitim Başkanlığım sırasında görevim gereği, Rize’nin bütün köylerini tanıma imkânı buldum. Halkla sıkı temasımız oldu ve bu ortam,bizi halk kültürünü araştırma ve derleme çalışmalarına götürdü.
Rize’de 1950 yılı sonrası gelişen çay tarımı ve çay tarımına dayalı olarak her bölgede kurulan çay fabrikaları, Rizelinin ekonomik hayatını değiştirdiği gibi sosyal hayatını da etkileyip değiştiriyordu. Eski gelenekler, yaşayış biçimi değişiyor yerini yenileri alıyordu. Kendine mahsus ve orijinal olan Rize halk kültürünün büsbütün kaybolması söz konusu olmuştu.
Bu durumda Rizelinin unutulmaya yüz tutmuş iptidai ve ama orijinal halk kültürünü geçmişten bir hatıra olarak yeni nesillere aktarmak gerekiyordu. Halk Eğitim olarak yaptığımız hayırlı işlerden biri, Rize halk kültürü alanında yaptığımız derleme çalışmaları olmuştur. Bu araştırma ve derleme çalışmalarının ürünü olarak Rize El Sanatları, Rize Mutfağı, Rize Kültür Derlemeleri adlı kitaplarıyayınlama imkânı bulduk. Bu kitaplar Rize Halk Eğitim çalışanlarının müşterek ürünü olarak doğdular.Halk arasında anlatılan masalları derledikse de yayınlama imkanı bulamadık.
Bu arada Rize kültürü ve tarihi üzerindeki çalışmalarımıza devam ettik. Çalışmalarımız tamamlanınca bunları kitaplar haline getirdik. 2001 yılında emekli oldum. Emekli oluncaya kadar beş kitap daha yayınladık. Bunlardan Rize Tarihi hariç diğerleri Rize halk kültürü ile ilgili derlemelerdir.
Emekli olduktan sonra hacca gittim ve Rize tarihi, kültürü ve asıl ilgi alanım olan dini konularda çalışmaya devam ettim. Öğrendiklerimi veya çalışmalarımı paylaşma isteği beni yeni kitaplar yayınlamaya sevk etti. Aşağıda yayınlanmış eserlerimi ve bunlardan bazıları hakkında yaptığım kısa açıklamaları göreceğiz.
80 li yaşlarda çalışmaya devam ediyorum. Kitaplar okuyor, her gün bir iki saat bilgisayar başında eğleniyorum. Araba kullanıyor, yazları köyde kışları şehirde yaşıyorum. Zaman zaman buluştuğumuz, beraber olduğumuz arkadaşlarımın yokluğuna üzülüyor yalnızlığımı yaşıyorum.
Yayınladığım kitapları kimse okumasa da insan emek verdiği çalışmalarını ve görüşlerini paylaşmak istiyor. İşte bu isteğin ürünü olan yayınlanmış kitaplarım:
Sırasıyla Yayınlanmış Kitaplarım Şöyledir:
1-Rize Karşıberi Atma Türkü Yarışmaları-1994
Rize Halk Eğitim bünyesinde gerçekleştirdiğimiz atma türkü yarışmalarını ve Atama türkülerin Rize kültüründeki yerini konu edinmektedir.
2-Rize Medreseleri ve Medrese Alimleri-1994
Alan çalışması ürünüdür.
3-Osmanlı Dönemi Şairlerinden Rizeli Hafız Yusuf ve Şakir Âgâhi Efendi-1997
Bu eser Halil Velioğlu ile birlikte hazırlanmıştır. Osmanlıca harflerle yazılan iki şiir kitabının Latin harflerine çevrilmesi ve bazı yorumların ilavesiyle yayınlanmasıdır.
4- Rize Halk Şiiri Derlemeleri- 1998
5- Rize Tarihi-2000
Bilinen bütün tarihi kaynaklara ulaşılarak hazırlanmıştır, Rize tarihi için ilk eserdir. On beş yıllık bir çalışmanın ürünüdür.
Emekli olduktan sonra ağırlıklı olarak İslam Dini alanında bazı sorunları konu edinen çalışmalarım oldu. Ayrıca Rize tarihi ve kültürü konularındaki çalışmalara da devam ettik. Bu alanlarla ilgili basılan kitaplarımız da sırasıyla şöyle:
6- Dinde Çıkarımlar Mantığı ve Dinin Alanı Üzerine- 2006
Bu kitap, dinde içtihatlarla yani çıkarımlarla ortaya konan hükümlerin kutsal kabul edilemeyeceği ve dinden sayılamayacağı üzerinde bir çalışmadır. Dinin esası Kur’an ve Kur’an’ın söyledikleridir. Bunlar kutsal ve değişmezler. Kur’an’dan içtihat yoluyla çıkarılıp ortaya koyduğumuz kurallar ise kullandığımız çıkarım yöntemi gereği ihtimalli sonuçlardır. Bu ihtimalli hükümleri dinden sayıp kutsallaştırmak ve dolaysıyla değişmez kabul etmek doğru değildir. Bunları dinden sayıp kutsallaştırırsanız bu yeni hükümler, sonraki nesiller nezdinde dokunulmaz, değişmez kabul edilirler ve böylece dinin alanını insan eliyle alabildiğine genişletmiş ve insanları mezheplerin ve dolayısıyla müçtehit dediğimiz insanların görüşlerine mahkûm etmiş oluruz. Nitekim gerek Hıristiyan ve gerekse İslam âleminde bu mahkûmiyet bin seneden fazla sürmüştür. Eğer müçtehitlerin görüşlerini, dinden sayıp kutsallaştırmayacaksak içtihat kapısı her devirde sonuna kadar açık.
7-Rize’nin Yönetim Tarihi-2008
8-Fosa Muhabbeti-2012
9- Zekât/Sadaka Üzerine-2012
Kur’an’ı Kerimde Müslümanlardan toplanan vergilerin Tövbe süresinin 60 ayetinde nerelere harcanacağı açıkça belirtildiği halde bu vergiler ayetin belirtildiği şekilde harcanmamıştır. Özellikle insanların Müslümanlığa ısındırılması ve kölelerin hürriyetine kavuşturulması için yapılması gerekli harcamalar yapılmamış ve böylece İslamiyet’in sulh yoluyla yayılmasına engel olunmuştur. Ayrıca Kur’an’da sadaka ismiyle anılan bu vergiler, zekât terimiyle değiştirilmiş ve amacından uzaklaştırılmıştır. Kitap bu gelişmeyi konu edinmektedir.
10 -Pazarköy-2013
11- Akmehmetoğulları-2013
12- Kader Üzerine- (İrade Hürriyeti İnsanın Kaderidir)-2016
Bazı İslam alimleri uydurma hadislere dayanarak sorumluluk gerektiren insan davranışlarının ezelde belirlendiğini ve bunların levh-i mahfuzda yazılı olduğunu iddia ederek insanların davranışlarında hür olmadığını ileri sürmüşlerdir.
Bizim görüşümüz İnsanın yaradılışında belirleyici olankanunun yani Allah’ın takdirinin onun davranışlarında hür ve sorumlu kıldığı şeklindedir.
13-Güneysu Tarihi- 2019
14- Ayrıca mahalli gazetelerde azda olsa yayınlanmış yazılarım olmuştur.
“Kur’an-ı Kerimde Hz Muhammed” ile “İslamiyet’in Zamanda Yürüyüşü” konularında çalışmalarıma devam ediyorum.
NOT: Bu biyografi için Rize İhtisas Kütüphanesi sahibi Araştırmacı-Yazar Recep KOYUNCU’ya teşekkür ederim.
kimseler vardır ki, söylediklerinin bir kısmını söylememiş olsalardı, onlar için her halde daha iyi ve daha sağlıklı olurdu.”1 şeklindeki temennisini, bu kitapta söylenenler için yineleyenler ve bizim umumi anlayışa bir derece kadar ters düşen görüşlerimizi sakıncalı bulunlar olacaktır. Fakat biz, söylenmesi gerekeni söylemiş olmaktan dolayı, bir nebze olsun ilme ve dinimize halisane bir hizmette bulunduğumuza inanıyoruz. … |
Allah’ın takdiri konusunda okuduklarımı ve görüşlerimi yazmaya, her türlü noksan sıfatlardan münezzeh olan Allah’ın adıyla başlıyor, dinin çok önemli bir meselesinde yanlışa düşmekten ve taşlanmış şeytanın şaşırtmalarından dolayı O’nun korumasına sığınıyorum… |
OSMANLI DÖNEMİ ŞAİRLERİNDEN RİZELİ HAFIZ YUSUF VE ŞAKİR ÂGAHî EFENDİ Toplumların büyüklüğü, nüfuslarınnı çokluğuyla değil yetiştirip tarihe mal ettikleri insanların sayısı ile ifade edilmektedir. Hiç şüphesiz ki, şairlerimiz bu değerlerin en önde gelenleri arasında yer alır. Rize ve yöresi öteden beri yetiştirdiği şairlerle dikkat çekmiştir. Bu durum bizi öncelikle Osmanlı döneminde yetişmiş basılı eseri bulunan Rizeli şairlerimizi araştırmaya sevk etmiş ve bu sayede geçmişle günümüz arasında bir köprü kurulmaya çalışılmıştır. Tespit edilen iki şairimizin Osmanl… |
Pazarköy Halkı Soyağacı… |
RİZE MEDRESELERİ VE MEDRESE ALİMLERİ Rize medreseleri ve medrese alimlerinin yer aldığı bu kitapcık tam zamanında hazırlanmış denebilir. Beş on sene daha geç kalınsaydı bir çok bilgi onları hatırlayan şahıslarla birlikte yok olup gidecekti. Bu kitapçıkta kaynak kişi olarak aldığımız kişilerin yaşları büyük çoğunlukla yetmiş beş yaşın üzerindedir. … |
Son yıllara kadar Rize Tarihi üzerine yazılıp çizilen pek fazla bir şey yoktu. Yazılanlar da birbirinin tekrarı mahiyetinde, delilsiz ve niteliksiz cümlelerden ibaretti. Bu çerçevenin dışına çıkarak ilk defa arşiv belgeleri ve mahalli kaynaklara dayalı çalışmalar yapan Orhan Naci Ak hocamız, Rize kültürüne ciddi katkılarda bulundu…. |
ZEKÂT/SADAKA SORUNU ÜZERİNE BİR İNCELEME Öncelikle başlıkta zekât ve sadaka terimlerini neden birlikte ve bitişik kullandığımı açıklamalıyım. Ülkemizde nisaba malik olan zenginlerin fakire, yolcuya, borçluya ödemek zorunda oldukları mala ‘zekât’ denmektedir; oysa bunun Kur’an ve Sünnetteki adı ‘sadaka’dır. Ayrıca bu kelimeler ayrı ayrı farklı anlamlara da gelmektedir. Zamanla ortaya çıkan bu anlam sapmalarını bertaraf edebilmek için bu kitabın bütününde bu iki terimi birlikte ve bitişik kullanmaya karar verdim. Bundan böyle bu kitabın… |
Benim Rize tarihi ile ilgilenmem, 1987 yılında Sayın Fahrettin KIRZIOĞLU’nun Rize’de verdiği bir konferansla başlar. Bu tarihten sonra Rize tarihi ile ilgili temel kaynaklara ulaşmaya, belgeleri incelemeye koyuldum. 1995 yılına geldiğimde daha önce bilmediğim çok şey öğrenmiştim. Öğrendiklerimi Rize halkıyla paylaşmak isteği, beni Rize tarihini yazmaya sevketti… |
Bir zamanlar Rizelinin kendine mahsus bir hayatı vardı…. |
Sevgili Köylü Kardeşim. Yüz yıl kadar geriye giderek o günden bu güne, köy ve köylümüzün geçirdiği değişimleri ve her değişi-min özelliklerini, yaşantılarını, … |
Halk edebiyatı halk kültürünün önemli bir bölümünü teşkil eder. Halkın ürettiği maniler, destanlar, masallar,deyişler, atasözleri, tekerleme ve bilmeceler umumiyetle anonim eserlerdir. … |
KUR’AN-I KERİMDE ALLAH’IN EMİRLERİ YASAKLARI VE ÖĞÜTLERİ Müslümanlar dinin emir ve yasaklarını genellikle bilirler. Fakat çoğumuz neyin Allah’ın emri neyin Peygamberimizin emri ve neyin örf ve adetin yasaklaması veya toplumun alışkanlığı olduğunu bilmez ve bunları birbirinden ayıramayız…… |
Son yorumlar