Patrona Osman Paşa

Türk amiral. Sinop Baskını sırasında Osmanlı Filosu’nun komutanı Patrona Osman Paşa 1792 Rize‘de doğdu

PATRONA:Osmanlı donanmasındaki mîrî kalyon filosunun patrona denilen ikinci derecedeki kalyonuna kumanda eden kaptan.

Kalyon neferliğinden yetişti. 1825-1830 yılları arasında Mısır Donanması’nda kadırga reisi olarak görev yaptı. Daha sonra İstanbul’a dönerek Osmanlı Donanması’nın hizmetine girdi. Kırım Savaşı başladığı zaman 12 gemilik bir Karadeniz Filosu oluşturuldu ve İnceburun ile Amasra arasında karakol görevi verilen bu filonun komutanlığına getirildi. Şiddetli bir fırtına yüzünden Osmanlı Filosu’nun Sinop’ta demirli bulunduğunu haber alan Karadeniz Rus Donanması Komutanı Amiral Pavel Nahimov, komutasındaki 6 büyük savaş gemisiyle 30 Kasım 1853 tarihinde limana ani bir baskın yaptı. Yaklaşık 3 saat süren Sinop Baskını’nda tüm Osmanlı filosu yok edildiği gibi, 2.000’den fazla Osmanlı denizcisi de hayatını kaybetti. Patrona Osman Paşa ayağından yaralı olarak tutsak düştü; top ateşine tutulan Sinop kentinin yarısı yandı. Kırım Savaşı’na son veren Paris Antlaşması’nın imzalanması üzerine serbest bırakıldı. Ülkeye geri dönünce Rize‘de zorunlu oturmaya tabi tutuldu. 1860 yılında Rize‘de vefat etti.

16 Eylül 1890 tarihinde Japonya’da batan Ertuğrul Fırkateyni’nin Komutanı Mirliva Osman Paşa‘nın dedesidir.

Kırım Savaşı’nın önemli çarpışmalarından biri olan baskın. Bu baskında Rus Karadeniz donanması, Sinop’ta Osmanlı donanmasına ağır bir darbe indirdi. Dünya deniz savaşları tarihinde yelkenli ahşap gemilerin rol aldığı son çarpışma ve gülle yerine patlayıcı mermilerin (humbara) kullanıldığı ilk çarpışma olarak Sinop Baskını’nın özel bir yeri vardır.

Osmanlı ve Rus orduları bir süredir Kırım Savaşı’nın Kafkas cephesinde çarpışıyorlardı. Kafkaslardaki Osmanlı güçlerinin ikmal yolu Trabzon ve Batum limanlarıydı. Deniz yolunu korumak amacıyla Patrona Osman Paşa (Oramiral) komutasında Sinop’ta bir filotilla üslenmişti.

Ana üssü Sivastopol olan Rus Karadeniz donanmasının başında Amiral Nahimov vardı. Sivastopol Sinop’a sadece 180 deniz mili uzaklıktadır. Sürpriz bir baskında filotillanın 280 deniz mili uzaktaki İstanbul’dan yardım alamayacağını hesaplayan Nahimov, 30 Kasım 1853 Cuma günü ateş gücü çok üstün gemilerle ve sis altında tam bir baskın etkisi ile Sinop limanına kuzeybatı tarafından üçgen şeklinde girdi. Rus filosu 7 saffı harp gemisi (612 top), 2 yelkenli korvet (98 top) ve 3 buharlıdan (12 top) oluşuyordu. Kale toplarının hazırlıksız, Osmanlı bahriyelilerinin eğitimsiz olması gibi faktörler de Rusların lehindeydi. Rus gemileri limanda demirli Osmanlı gemilerinin karşısına dizilerek patlayıcı mermi atan toplarla saldırıya geçtiler. 1.5 saat sonra 7 yelkenli fırkateyn, 3 yelkenli korvet ve 2 buharlı vapurdan oluşan Osmanlı filotillasının tümü imha oldu. Rus filosu daha sonra kıyıdaki bataryalara ateş açtı bataryalar karşılık verdi 37 Rus öldü 229’u yaralandı 3 gemi hasar aldı. Yanan gemilerde bulunan ve denize dökülen 4.000’in üzerinde asker öldü. (Başka bir kaynak ise bu sayıyı 2.700 şehit, 556 ağır yaralı ve 150 esir olarak veriyor) Patrona Osman Paşa esir düştü, yardımcısı Riyale (Tümamiral) Bozcaadalı Hüseyin Paşa ise öldü.

Rusya gözüyle çekilmiş Sinop baskını

 

Kaybedilen Osmanlı gemileri (top sayıları) şöyledir:

Yelkenli Fırkateynler

Pervaz-ı Bahrî

Pervaz-ı Bahrî

Sinop Baskını, İvan Ayvazovski

Sinop Baskını, İvan Ayvazovski

  • Avnullah (48)
  • Fazlullah (47) (İlk adı Rafail: 1829’da Ruslardan ele geçirilmişti),
  • Nizamiye (63)
  • Nesîm-i Zafer (65)
  • Nâvek-i Bahrî (60)
  • Dimyad (56) (Mısır Donanması)
  • Kaaid-i Zafer (54)

Yelkenli Korvetler

  • Necm-Efşân (24)
  • Feyz-i Mâbûd (24)
  • Gül-i Sefîd (22)

Buharlı Vapurlar

  • Ereğli (10)
  • Pervaz-ı Bahrî (19) [Mısır Donanması].

Toplam: 12 parça gemi ve yaklaşık 470 top. Süratli bir vapur olan ve baskından kaçmayı başaran Taif felaketten iki gün sonra haberi İstanbul’a ulaştırdı.

Gözlemciler Sinop Baskını’nda denk olmayan kuvvetlerin karşı karşıya gelmesini büyük haksızlık olarak gördüler. Görgü tanıkları denize dökülen bahriyelilere Rusların merhamet etmediğini söylüyorlardı. Muharebe Avrupa kamuoyuna bir Rus hunharlığı şeklinde yansıdı ve İngiltere ile Fransa’nın Osmanlı İmparatorluğu yanında Kırım Savaşı’na girmek için kullandıkları sebeplerden biri oldu. Baskının hemen ardından İngiliz ve Fransız donanmaları Karadeniz’e girdiler. Avusturya’nın notası sonucunda Rusya barış yapma durumunda kaldı ve Paris Antlaşması imzalandı. (30 Mart 1856)

Sinop’ta baskının acı anısını yaşatan bir şehitlik, bir de şehitlerin üzerinden çıkan paralarla yaptırılan Şehitler Çeşmesi inşa edilmiştir.

Patrona Osman Paşa - 3

Kaynakça

  • Blake, R.L.V.ffrench (1971) The Crimean War; Londra: Sphere Books,. (ss.15-16)
  • Gulen, Nejat (2001 2.bas.) , Şanlı Bahriye: Türk Bahriyesinin İkiyüz Yıllık Tarihçesi 1773-1973, İstanbul:Kastaş Yayınları ISBN 975763901X [1]
  • Karal, Enver Ziya (1947 8.bas. 2007) Osmanlı Tarihi: V. Cilt Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856) ; Ankara: TTK Basımevi, ISBN 975-1600170 ( s. 235) [2]
  • Kerr, Paul et al. (1997) The Crimean War; Londra:Channel 4/ Boxtree
  • Palmer, Alan (Tr. çev. Gaspıralı, Meral): 1853-1856 Kırım Savaşı ve Modern Avrupa’nın Doğuşu; İstanbul: Sabah Yayınları
    ,